19 czerwca w Polsce obchodzimy jedno z najważniejszych świąt religijnych w kalendarzu katolickim – Boże Ciało. Dla mieszkańców Karczewa jest to okazja do pielęgnowania wieloletniej tradycji tworzenia niezwykłych, bogato dekorowanych ołtarzy, które stanowią centralny element procesji Eucharystycznej. Ich przygotowania wymagają od parafian dużego zaangażowania i pracy, rozpoczynając się na wiele miesięcy przed świętem. Tego dnia do Karczewa zjeżdżają również wierni z okolicznych parafii, aby podziwiać piękno i unikalność słynnych karczewskich ołtarzy.
W liturgii Bożego Ciała najważniejszym akcentem jest procesja eucharystyczna, podczas której wierni wyrażają swoją wdzięczność za sakrament Eucharystii i jej obecność pośród nich. Ta uroczystość, obchodzona w czwartek po uroczystości Trójcy Przenajświętszej, ma zarówno wymiar religijny, jak i społeczny, będąc okazją do wyrażenia jedności wspólnoty parafialnej oraz manifestacji wiary i patriotyzmu.
Historia i tradycje Bożego Ciała na świecie i w Polsce
Historia święta Bożego Ciała sięga XIII wieku, kiedy to w 1247 roku w Liege (Belgia) po raz pierwszy obchodzono to święto na mocy zarządzenia biskupa. Wyrosło ono z pobożności eucharystycznej oraz pragnienia widzenia Hostii, które w tamtych czasach dla niektórych grzeszników stanowiło jedyną możliwość uczestnictwa w Ofierze Eucharystycznej. W Polsce święto to zostało wprowadzone w diecezji krakowskiej w XIV wieku, a najstarsze relacje o procesjach pochodzą z zapisów z końca XVIII wieku.
Obchody Bożego Ciała w Karczewie
Tradycja procesji, podczas której ustawiane są cztery ołtarze wzdłuż trasy, sięga najprawdopodobniej początków XIV wieku i ma głębokie korzenie w staropolskiej kulturze religijnej. Niestety, w archiwach miejskich i kościelnych nie zachowały się szczegółowe dokumenty opisujące historyczne formy obchodów tego święta, jedynie przekazy ustne i nieliczne zapiski z końca XVIII wieku, m.in. w listach Michała Elwiro Andriollego, artysty, który kilka lat spędził w okolicach Karczewa. Andriolli, oprócz działalności artystycznej, aktywnie uczestniczył w życiu społeczno-kulturalnym miasta, pełniąc funkcję członka rady parafialnej i wpływając na kształtowanie lokalnej tradycji.
Styl dekoracji ołtarzy Bożego Ciała w Karczewie ulegał przemianom na przestrzeni wieków. Najstarsze fotografie z początku XIX wieku pokazują ołtarze wykonane z elementów drewnianych werand i ganków domów, ozdobione firanami, zasłonami i kwiatami umieszczanymi w koszach, które stały po bokach przygotowywanych stołów. W okresie okupacji wojennej trasa procesji była zawężona do terenu cmentarza przy kościele, a w niektórych latach ołtarze umieszczano wyłącznie wewnątrz świątyni.
Po wojnie pojawiła się tendencja do rozbudowy i powiększania ołtarzy. Wznoszono specjalne konstrukcje, które podnosiły je ponad poziom ulicy, zapewniając lepszą widoczność wiernym i ułatwiając kontakt z kapłanem. Z czasem, wraz z zanikiem tradycyjnej drewnianej architektury i rozbudową miasta, pojawiły się nowe formy. W latach 70. XX wieku projektanci zaczęli tworzyć bardziej finezyjne i przestrzenne dekoracje, często nawiązujące do ważnych wydarzeń historycznych Polski i Kościoła, z bogatymi kolumnadami i ornamentami.
Fundatorzy ołtarzy, zwykle lokalne rodziny, firmy, grupy różańcowe, chóry czy społeczności sąsiednich wiosek, zgłaszają się już na długo przed świętem. Nie rzadko ołtarze były sponsorowane przez strażaków, co podkreślało ich zaangażowanie społeczne.
Przygotowania do procesji obejmują staranne dekoracje trasy, która co roku przebiegać ma innymi ulicami. Mieszkańcy dekorują domy, balkony i tarasy, a niegdyś ustawiano na trasie efektowne bramy tryumfalne, dziś zastąpione prostymi napisami nawiązującymi do tematyki ołtarzy. Uczestnicy procesji, począwszy od ministrantów niosących krzyż i latarnie, poprzez chorągwie i feretony niesione przez członków Kółek Różańcowych, aż po dzieci sypiące kwiatki, dekorujące poduszki i szarfy, tworzą barwną i pełną duchowości scenę.
Kapłan, niosący monstrancję z Ciałem Chrystusa, prowadzony jest przez asystę i osłonięty baldachimem. Wśród licznie zgromadzonych wiernych pojawiają się również osoby z odległych miejscowości. W trakcie ceremonii odmawiane są modlitwy, czytane fragmenty Biblii, śpiewane pieśni eucharystyczne, a śpiewom wiernych towarzyszy Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej.
Po zakończeniu głównych uroczystości, w godzinach popołudniowych, odprawiane są nabożeństwa przy ołtarzach, a późnym popołudniem grupy chodzą trasą procesji, podziwiając pomysłowość i oryginalność dekoracji karczewskich twórców.
Jak pisał ks. dr Edward Święcki we wspomnieniach, procesja Bożego Ciała w Karczewie stanowi nie tylko wyraz religijnej pobożności, lecz jest także ważnym elementem kultury i życia społecznego miasta. To wydarzenie odzwierciedla patriotyzm, religijność oraz wspólnotową tożsamość mieszkańców, podkreślając ich zaangażowanie i dumę z tradycji.
Tegoroczne karczewskie ołtarze znajdować się będą w następujących lokalizacjach:
- ul. Ochotników róg Gołębiej.
- ul. Kościuszki róg Mickiewicza.
- ul. Dojazd róg Armii Krajowej.
- Na terenie Kościoła, przy dzwonnicy.
Procesja eucharystyczna wyrusza z kościoła po mszy św. o godzinie 10.00.
Źródło i fotografie: Książka “Boże Ciało w Karczewie” autorstwa
Romana Skwary, Feliksa Żebrowskiego i Stanisława Urbaniaka.
Zdjęcia z 2024 r.: Urząd Gminy w Karczewie.
Czytaj także:
Pomniki przyrody na terenie rezydencji w Otwocku Wielkim postaciami opisane
