Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, Stanisław Trociuk, wystąpił do Ministra Infrastruktury z postulatem zmian w ustawie o drogach publicznych. Powodem są coraz liczniejsze skargi obywateli na sposób funkcjonowania stref płatnego parkowania, w szczególności w dużych miastach. RPO apeluje o bardziej sprawiedliwy, przejrzysty i dostępny system, uwzględniający sytuację osób mniej zamożnych, starszych i wykluczonych cyfrowo.
Skargi obywateli i zarzuty RPO
W ocenie zastępcy RPO, obecny system nakładania opłat dodatkowych za brak biletu parkingowego jest nieproporcjonalny i nieprzystający do realiów życia wielu obywateli. W skargach kierowanych do Biura Rzecznika pojawiają się zarzuty dotyczące m.in.:
- zbyt wysokich opłat dodatkowych, które w przypadku jednego naruszenia potrafią przekraczać możliwości finansowe emerytów, studentów czy osób o niskich dochodach,
- braku bieżącego powiadamiania o nałożeniu kary, co skutkuje brakiem możliwości skutecznego skorzystania z procedur odwoławczych,
- braku indywidualizacji odpowiedzialności, ponieważ kary są nakładane automatycznie, bez analizy przyczyn i okoliczności danego zdarzenia.
– Takie działania naruszają art. 2 Konstytucji RP, który stanowi o demokratycznym państwie prawnym, a więc państwie zapewniającym pewność prawa i zaufanie obywateli do władz publicznych – argumentuje Trociuk.
Rzecznik wskazuje także na problemy osób starszych, które często nie potrafią korzystać z cyfrowych metod opłacania parkowania, co stawia je w gorszej pozycji. Ponadto, w ocenie RPO, niepokój budzi zakres danych osobowych wymaganych przy wnioskach o umorzenie opłaty – m.in. żądanie wyciągów bankowych z ostatnich 12 miesięcy, co może naruszać zasadę minimalizacji danych.
Propozycje zmian w ustawie
W odpowiedzi na zgłaszane nieprawidłowości, Rzecznik Praw Obywatelskich zaproponował szereg konkretnych zmian legislacyjnych. Główne z nich to:
- Ograniczenie maksymalnej wysokości opłaty dodatkowej, poprzez zmianę art. 13f ust. 1 ustawy o drogach publicznych, tak aby opłata była proporcjonalna do podstawowej stawki za parkowanie i uwzględniała sytuację materialną osoby ukaranej.
- Wprowadzenie ulg i zróżnicowania opłat dla określonych grup społecznych, takich jak emeryci, osoby z niepełnosprawnościami czy studenci – na wzór obowiązujących ulg w podatkach czy opłatach administracyjnych.
- Obowiązek natychmiastowego powiadomienia właściciela pojazdu o nałożeniu opłaty dodatkowej, by umożliwić skorzystanie z przysługujących środków odwoławczych.
- Stworzenie ogólnopolskiego systemu informacyjnego, dzięki któremu obywatel będzie mógł w dowolnym momencie sprawdzić status swojego parkowania i ewentualnych opłat dodatkowych.
- Wprowadzenie możliwości odwołania się od opłaty w terminie 14 dni od daty powiadomienia, z uwzględnieniem okoliczności łagodzących.
- Uproszczona procedura administracyjna w przypadku odwołań – bardziej dostępna i mniej sformalizowana.
- Ograniczenie zakresu wymaganych danych osobowych, zwłaszcza przy wnioskach o umorzenie lub rozłożenie na raty opłaty dodatkowej.
- Rozwiązania dla osób wykluczonych cyfrowo, w tym możliwość opłacenia postoju tradycyjną metodą lub skorzystania z pomocy dedykowanych punktów obsługi.
- Możliwość rozłożenia opłaty dodatkowej na raty, przy zachowaniu podstawy prawnej w ustawie o drogach publicznych.
Krok w stronę sprawiedliwości społecznej?
RPO podkreśla, że obecny system nie tylko budzi poważne wątpliwości konstytucyjne, ale także pogłębia nierówności społeczne. Postulat różnicowania opłat w zależności od dochodów i sytuacji życiowej obywatela wpisuje się w szerszą dyskusję o sprawiedliwości społecznej w przestrzeni publicznej.
Wprowadzenie proponowanych zmian wymaga decyzji ustawodawcy, jednak działania Rzecznika wskazują, że problem został dostrzeżony na poziomie instytucji stojącej na straży praw obywatelskich. Czy Ministerstwo Infrastruktury podejmie temat – czas pokaże.
