Utrzymujący się wysoki poziom spożycia alkoholu, rosnące zainteresowanie e-papierosami oraz pojawienie się nowych zagrożeń, takich jak hazard – to główne wnioski płynące z najnowszego raportu ESPAD 2024 (European School Survey Project on Alcohol and Drugs – ESPAD – Europejski program badań ankietowanych w szkołach – przyp. red.), który objął młodzież szkół średnich w województwie mazowieckim. Mimo pewnych pozytywnych tendencji, jak spadek używania tradycyjnych papierosów czy twardych narkotyków, eksperci nie kryją zaniepokojenia.
„Z badań wynika, że zdecydowanie wzrosła liczba osób upijających się i to jest bardzo niepokojące zjawisko. Drugą taką tendencją, którą udało nam się zaobserwować, jest wzrost używania e-papierosów. Jest też spadek zażywania przez młodzież twardych narkotyków. Natomiast od kilku lat obserwujemy stagnację w zażywaniu marihuany” – podsumowuje Tomasz Osadnik, pełnomocnik zarządu województwa mazowieckiego ds. profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
Alkohol – wciąż numer jeden wśród młodzieży
Z raportu wynika jasno: alkohol pozostaje najczęściej używaną substancją psychoaktywną. Aż 80% uczniów w wieku 15–16 lat i ponad 92% starszych przyznało, że sięgnęło po alkohol przynajmniej raz w życiu. Co bardziej alarmujące, w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem piło go 48% młodszych uczniów i ponad 76% starszych. „To najnowsze [badanie] wskazuje, że alkohol nadal pozostaje najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną wśród młodzieży” – mówi Mariusz Budziszewski, zastępca dyrektora ds. profilaktyki uzależnień i wspierania rodziny w Mazowieckim Centrum Polityki Społecznej.
Niepokój budzi również tzw. binge drinking – czyli epizodyczne, nadmierne spożycie alkoholu. Eksperci zauważają, że zbyt duża dostępność alkoholu, w tym możliwość jego zakupu nocą czy niewystarczająca kontrola sprzedaży niepełnoletnim, pogłębiają problem. „Rekomendacje z badań wskazują kierunek dalszych działań profilaktycznych – niezwykle ważne jest zachęcanie młodzieży do zdrowszego, bardziej aktywnego życia, wolnego od uzależnień” – podkreśla Budziszewski.
Nowe formy uzależnienia – e-papierosy na topie
Choć tradycyjne papierosy tracą na popularności, ich miejsce coraz częściej zajmują e-papierosy i nowoczesne wyroby nikotynowe. 40,7% młodszych i 57,8% starszych uczniów przyznało, że przynajmniej raz w życiu paliło zwykłe papierosy, jednak znacznie więcej – bo aż 59% młodszych i ponad 73% starszych – miało kontakt z e-papierosami.
Co gorsza, wzrósł także odsetek młodych osób, które używały e-papierosów w ciągu ostatnich 30 dni – z 29% do 39% w grupie młodszej i z 41% do 54% w grupie starszej. Trend ten jest silniejszy wśród dziewcząt niż chłopców, co pokazuje, że działania profilaktyczne powinny być dostosowywane również pod kątem płci.
Marihuana – mniej popularna, ale zyskuje społeczne przyzwolenie
Użycie marihuany nieznacznie spadło, zwłaszcza wśród starszych uczniów. Jednak badanie wskazuje na inny niepokojący trend – coraz więcej młodych ludzi postrzega tę substancję jako stosunkowo nieszkodliwą. Tendencje liberalizacyjne w innych krajach mogą wpływać na osłabienie postrzegania ryzyka. Tymczasem specjaliści alarmują: to błędne i potencjalnie niebezpieczne przekonanie.
Hazard – nowe zagrożenie cyfrowego pokolenia
Po raz pierwszy w badaniu ESPAD tak wyraźnie zarysował się problem hazardu wśród młodzieży. Aż 20% uczniów w wieku 15–16 lat oraz 25% w wieku 17–18 lat przyznało, że uczestniczyło w grach losowych z udziałem pieniędzy.
W obliczu rosnącej dostępności internetowych gier losowych oraz aplikacji typu „pay-to-win”, brak odpowiedniej edukacji na temat ryzyka uzależnienia może doprowadzić do trwałych problemów w dorosłym życiu. Eksperci apelują o wprowadzenie do programów szkolnych zajęć poświęconych zagrożeniom związanym z hazardem.
Co dalej? Rekomendacje i konieczność działania
Raport ESPAD 2024 daje wyraźny sygnał – potrzebne są zdecydowane i zróżnicowane działania profilaktyczne. Eksperci podkreślają konieczność ograniczenia dostępności alkoholu, zwiększenia liczby kampanii edukacyjnych na temat e-papierosów oraz wdrożenia programów profilaktycznych, które uwzględniają różnice między chłopcami i dziewczętami.
„Badania są realizowane na terenie naszego kraju od 1995 roku. Dzięki nim jesteśmy w stanie prześledzić trend pokazujący, jak wygląda zażywanie substancji na przestrzeni wielu lat” – przypomina Tomasz Osadnik. Jego zdaniem, dane z tegorocznej edycji powinny skłonić instytucje publiczne, szkoły i rodziców do aktywniejszego zaangażowania w budowanie świadomości młodzieży.
Raport ESPAD 2024 to nie tylko zbiór liczb i wykresów – to przestroga. Jeśli nie zostaną podjęte realne kroki, kolejne pokolenia młodych ludzi mogą coraz częściej wpadać w sidła uzależnień – nie tylko tych dobrze znanych, ale i zupełnie nowych.
Pełny raport znajdziesz pod TYM LINKIEM
fot: Carbon Studio
