Jednostka budżetowa MSWiA, Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego (NIST), kierowany od lipca 2024 r. przez prof. Pawła Swianiewicza, przystąpi jeszcze w tym roku do szczegółowej analizy finansów komunalnych. Jak wynika z wywiadu z prof. Swianiewiczem, który ukazał się na łamach Portalu Samorządowego, głównym celem badań będzie pogłębiona analiza przepływów finansowych w samorządowych spółkach i zakładach budżetowych, które odgrywają kluczową rolę w realizacji lokalnych usług publicznych.
Dlaczego bilans finansów komunalnych jest potrzebny?
Jak wyjaśnia prof. Swianiewicz, choć poszczególne miasta mają dobrą orientację w finansach swoich spółek komunalnych i zakładów budżetowych, na poziomie ogólnokrajowym brakuje kompleksowych danych dotyczących ich zadłużenia oraz wydatków na usługi publiczne. Wielu z tych wydatków nie widać w budżetach gminnych, ponieważ są one realizowane przez samodzielne podmioty, takie jak zakłady budżetowe czy spółki komunalne. Szczególnie dotyczy to dużych miast, gdzie np. transport zbiorowy czy gospodarka wodno-kanalizacyjna zarządzane są przez takie spółki, które mogą samodzielnie zaciągać zobowiązania finansowe.
Jednak mimo ich formalnej odrębności, jednostki samorządu terytorialnego ponoszą faktyczną odpowiedzialność za sposób realizacji tych zadań oraz kondycję finansową podległych im podmiotów. Stąd potrzeba stworzenia pełnego bilansu finansów samorządowych, który uwzględni przepływy środków również w tych jednostkach.
Może Cię zainteresować:
Za garaż jak za mieszkanie. O ile wzrosną podatki i dla kogo będą najbardziej odczuwalne?
Znaczenie analizy dla polityki makroekonomicznej
Zebrane dane będą niezwykle cenne zarówno dla Ministerstwa Finansów, jak i całego rządu, który odpowiada za politykę makroekonomiczną państwa. Jak zaznacza prof. Swianiewicz, Polska jest krajem stosunkowo zdecentralizowanym pod względem realizacji zadań publicznych, co oznacza, że stan finansów samorządowych ma istotne znaczenie dla kształtowania polityki gospodarczej na poziomie krajowym.
Wiedza na temat finansów spółek komunalnych i zakładów budżetowych pozwoli lepiej ocenić, jaka część nakładów na lokalne usługi publiczne jest zarządzana poza budżetami gminnymi. Takie dane będą również pomocne w dyskusjach prowadzonych w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, a także przyczynią się do zwiększenia transparentności finansowej na poziomie lokalnym i centralnym.
Zadanie trudne, ale konieczne
Jak podkreśla prof. Swianiewicz, NIST stoi przed trudnym wyzwaniem – w Polsce istnieje prawie 2,5 tysiąca gmin, a dodatkowe monitorowanie finansów ich spółek i zakładów budżetowych to niełatwe zadanie. Jednak, jak dodaje, Instytut uznaje je za niezbędne i realne do wykonania. Zatrudnienie zespołu ekspertów oraz badaczy, planowane na listopad, umożliwi dynamiczne rozpoczęcie prac analitycznych.
Może Cię zainteresować:
Smród nas zabija bezkarnie
Rola NIST
Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego to jednostka podległa Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji, której celem jest wspieranie rozwoju i doskonalenia samorządów lokalnych. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie MSWiA, Instytut prowadzi szkolenia, doradztwo, a także badania naukowe związane z funkcjonowaniem samorządów terytorialnych w Polsce. Zadaniem NIST jest również monitorowanie i analiza kluczowych procesów, które mają wpływ na efektywność i transparentność działalności samorządów.
Rozpoczęcie analizy finansów komunalnych przez NIST to jeden z kroków w kierunku usprawnienia polityki finansowej samorządów, a jednocześnie wzmocnienia ich roli w realizacji zadań publicznych na poziomie lokalnym.
