W trakcie II wojny światowej Otwock, podobnie jak wiele innych miejscowości w Polsce, był świadkiem okrutnych zbrodni na ludności cywilnej, w tym masowych mordów na otwockich Żydach. Przywracanie pamięci o tych wydarzeniach stanowi kluczowy element działań Instytutu Pamięci Narodowej oraz innych instytucji zajmujących się dokumentowaniem historii najnowszej.
W 2006 roku Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ośrodkiem “KARTA” zainicjował program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945”. Jest to szeroko zakrojony projekt, który ma na celu zebranie i upowszechnienie wiedzy o ofiarach i represjonowanych, z troską o każdą, nawet najbardziej zapomnianą historię.
W ramach programu, którego realizatorem w pierwszych latach był Ośrodek „KARTA”, a w latach późniejszych Fundacja „Polsko Niemieckie Pojednanie”, udało się zgromadzić informacje z 370 tys. jednostek archiwalnych, co stanowi 80% wszystkich materiałów wytypowanych do analizy. Do tej pory w bazie zarejestrowano dane 945 tys. nowych osób, a całkowita liczba przetworzonych informacji dotyczy 5.133.669 ofiar i osób represjonowanych, z czego 4.627.440 to osoby znane z imienia i nazwiska.
W 2022 roku Instytut Pamięci Narodowej przejął pełną odpowiedzialność za bazę straty.pl, co pozwoliło na intensyfikację działań w zakresie uzupełniania bazy o nowe materiały archiwalne z całej Polski. Mimo że proces ten rozpoczął się stosunkowo późno, co utrudnia pełną identyfikację wszystkich polskich ofiar wojennych, działania te mają ogromne znaczenie dla odtworzenia kompleksowego obrazu wojennych strat.
Program ten realizowany jest we współpracy z ponad 30 instytucjami w Polsce i za granicą, co umożliwia przeprowadzenie szeroko zakrojonych kwerend w zasobach archiwalnych różnych instytucji. Efektem tych działań jest baza “Straty”, która służy jako indeks ofiar i osób represjonowanych, wskazując miejsca, gdzie można odnaleźć dokumenty źródłowe.
Przywracanie pamięci o zbrodniach wojennych w Otwocku i innych miejscach jest zadaniem trudnym, lecz niezwykle ważnym. To dzięki takim inicjatywom możliwe jest zachowanie pamięci o tych, którzy zginęli, zapewniając, że ich historie nie zostaną zapomniane.
fot: IPN
