Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich, znana również jako konferencja otwocka, odbyła się na przełomie grudnia 1951 roku i stycznia 1952 roku w Otwocku. Było to kluczowe wydarzenie dla polskiej historiografii w okresie powojennym, mające na celu ugruntowanie marksizmu, a dokładniej stalinizmu, jako dominującej ideologii w badaniach historycznych w Polsce.
Okres po II wojnie światowej w Polsce to czas, kiedy komunizm zaczął umacniać swoją pozycję w kraju. Władze komunistyczne, pod przewodnictwem Bolesława Bieruta, dążyły do kontroli nad różnymi aspektami życia społecznego, w tym kulturą i nauką. W ramach tych działań, marksizm został promowany jako metoda badawcza, która miała pozwolić na dogłębne analizowanie zjawisk historycznych. To doprowadziło do narzucenia socrealizmu w literaturze i sztuce oraz przeprowadzenia czystek wśród kadry naukowej na uczelniach.
Konferencja skupiała się na lojalności wobec komunistycznej władzy oraz debatowała nad metodologią badawczą, która miała być stosowana w historiografii. Uczestnicy konferencji mieli do wyboru dwa podejścia: dogmatyczne, które wymagało bezwzględnego podporządkowania nauki ideologii oraz podejście badawcze, które zakładało przyjęcie marksizmu jako narzędzia, lecz z zachowaniem pewnej niezależności badawczej. Ostatecznie, na konferencji postanowiono przyjąć to drugie podejście.
Decyzje podjęte podczas konferencji miały długotrwały wpływ na polską historiografię. Marksizm stał się fundamentem teoretycznym dla badań historycznych, a historia gospodarcza zyskała na znaczeniu. Historia polityczna była mocno zideologizowana, co spowodowało, że wielu historyków zwróciło się ku historii kultury, poszukując w niej obszarów mniej narażonych na polityczne manipulacje.
Konferencja w Otwocku była przejawem próby integracji nauki z polityką, gdzie ideologia miała kształtować nie tylko treść, ale i metody badań historycznych. To wydarzenie stanowi przykład, jak polityczne uwarunkowania mogą wpływać na rozwój dyscyplin naukowych i kierunki ich badań. Marksistowskie podejście do historii, choć miało na celu holistyczne podejście do analizy procesów społeczno-gospodarczych, było często używane jako narzędzie propagandy.
Podsumowując, Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich była znaczącym momentem, który ukształtował kierunki rozwoju polskiej historiografii w okresie PRL, podkreślając związki między nauką a ideologią w ramach systemu komunistycznego.
Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich, zorganizowana w Otwocku na przełomie grudnia 1951 i stycznia 1952, zgromadziła wielu znaczących uczonych z dziedziny historii. Uczestnicy tego wydarzenia mieli omówić i zdecydować o kierunkach rozwoju historiografii polskiej w kontekście ideologii marksistowskiej, co miało wpływ na dalsze losy tej dyscypliny naukowej w Polsce.
Lista uczestników:
- Stanisław Arnold – profesor, specjalista w dziedzinie historii nowożytnej.
- Juliusz Bardach – prawnik i historyk, specjalizujący się w historii prawa oraz dziejach Rosji i Polski.
- Józef Dutkiewicz – historyk, zajmujący się historią Polski.
- Józef Gutt – znany historyk, pracujący nad historią gospodarczą.
- Wojciech Hejnosz – specjalista w dziedzinie historii średniowiecza.
- Stanisław Hoszowski – ekonomista i historyk, badacz historii gospodarczej Europy.
- Henryk Katz – jeden z badaczy, specjalizujący się w historii najnowszej.
- Żanna Kormanowa – radziecka historyczka, reprezentująca delegację ZSRR.
- Eugenia Krassowska-Jodłowska – specjalistka w dziedzinie historii.
- Witold Kula – ekonomista i historyk, znany z prac nad historią społeczną i gospodarczą.
- Henryk Łowmiański – wybitny historyk, specjalizujący się w historii Polski i narodów bałtyckich.
- Tadeusz Manteuffel – znany badacz średniowiecza, późniejszy twórca szkoły warszawskiej historii społecznej.
- Józef Matuszewski – historyk, autor prac o historii nowożytnej.
- Kazimierz Myśliński – specjalizujący się w historii nowożytnej.
- Stanisław Szczotka – historyk, badacz dziejów nowożytnych.
- Roman Werfel – działacz komunistyczny i historyk.
- Adam Vetulani – mediewista, badacz dziejów średniowiecznej Europy.
Do grupy radzieckich uczestników należeli m.in.:
- Boris Griekow – radziecki historyk, specjalista w dziedzinie historii Rosji.
- Eugeniusz Kosminski – historyk, który skupiał się na badaniu historii ZSRR.
- Arkady Sidorow – inny znaczący radziecki historyk.
- Piotr Trietriakow – specjalista od historii radzieckiej.
Te osoby były świadkami i uczestnikami ważnych dyskusji na temat kierunków rozwoju historiografii w Polsce, które miały odzwierciedlać nowe, ideologiczne podejście do nauki historii. Obrady te miały istotne znaczenie dla kształtowania się postaw i metod badawczych wśród historyków w Polsce Ludowej, kładąc nacisk na materialistyczną interpretację dziejów, co było zgodne z założeniami marksistowskiej teorii historii.
Foto: NAC
